Για καλή μας τύχη, όμως, συνέχισαν να υπάρχουν πρωτοβουλίες και δράσεις που έχουν συμβάλει στη δημιουργία ενός κοινωνικού τομέα της οικονομίας με ζωντάνια και προοπτική, με μεράκι και εγρήγορση. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό υπάρχει μια ανερχόμενη κοινωνική οικονομία που έχει ήδη δείξει εξαιρετικά αποτελέσματα. Η κοινωνική οικονομία μπορεί και να συμπληρώσει και να ανταγωνιστεί, όπου χρειάζεται, τόσο το κράτος με τις γραφειοκρατικές του δομές, όσο και την ιδιωτική πρωτοβουλία όταν αυτή θυσιάζει δικαιώματα - εργασιακά και ανθρώπινα - για το κέρδος.
Είναι απαραίτητο να αλλάξουμε κατεύθυνση, να σχεδιάσουμε έναν «τρίτο» δρόμο, να αναπτύξουμε ένα εναλλακτικό σχέδιο για την οικονομία, την κοινωνία, το περιβάλλον και τη χώρα. Ένα σχέδιο το οποίο θα βασίζεται σε περισσότερη δημοκρατία, αναδιοργάνωση της διοίκησης, αλλαγές στην οικονομία και στο αναπτυξιακό μοντέλο. Ένα σχέδιο που θα στηρίζει και θα προωθεί την κοινωνική συνοχή. Χρειάζεται να στραφούμε σε τομείς που θα βοηθήσουν τους πολίτες, ιδιαίτερα όσους και όσες βρίσκονται στο όριο επιβίωσης, ώστε να ξαναγίνουν δημιουργικοί και παραγωγικοί. Ώστε να επανενταχθούν στην οικονομία, την κοινωνική εξέλιξη, τις πολιτικές και δημοκρατικές διαδικασίες.
Καθοριστικό στοιχείο του «τρίτου», εναλλακτικού δρόμου είναι η κοινωνική οικονομία. Η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας αποτελεί διέξοδο για τους άνεργους, συμβάλλει στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, την κάλυψη των μεγάλων κοινωνικών και περιβαλλοντικών ελλείψεων. Στην πραγματικότητα, η κοινωνική οικονομία δεν είναι νέα ιδέα.
Η κοινωνική οικονομία είναι ένα εργαλείο που μπορεί να αλλάξει το μοντέλο ανάπτυξης, να αναζωογονήσει τομείς της οικονομίας κατευθύνοντάς τους προς κοινωνική και πράσινη, οικολογική κατεύθυνση. Μάλιστα, στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας υπάρχει ένα τεράστιο δυναμικό για τη δημιουργία εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας. Μέσω κοινωνικών επιχειρήσεων μπορούν να καλυφθούν τα τεράστια κενά που υπάρχουν σήμερα στους τομείς της προστασίας του περιβάλλοντος, της διατήρησης και διαχείρισης του φυσικού πλούτου και των φυσικών πόρων. Μπορούν να αναπτυχθούν κοινωνικές υποδομές παροχής υπηρεσιών που θα κάνουν τη ζωή μας καλύτερη και πιο ανθρώπινη, ακόμα και σε εποχή μείωσης των εισοδημάτων.
Οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις προϋποθέτουν καινοτομία και πρωτοβουλία, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούν προς όφελος της κοινωνίας και του δημόσιου συμφέροντος. Λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αφού συνήθως επικεντρώνονται σε τομείς που δεν αφήνουν μεγάλο περιθώριο κέρδους.
Τι είναι οι Κοινωνικές Επιχειρήσεις και οι Οργανισμοί Τρίτου Τομέα
Οι Κοινωνικές Επιχειρήσεις και οι Οργανισμοί Τρίτου Τομέα είναι επιχειρήσεις ή οργανισμοί με οικονομικό και κοινωνικό παράλληλα σκοπό, κυρίως στους τομείς της πρόνοιας, του περιβάλλοντος, του τουρισμού, του πολιτισμού, των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας.
Είναι συλλογικές επιχειρήσεις, οι οποίες συνήθως λειτουργούν με τη νομική μορφή των Συνεταιρισμών, των Αστικών Μη Κερδοσκοπικών Εταιρειών (Α.Μ.Κ.Ε.), της Ο.Ε., της Ε.Ε., της Ε.Π.Ε. ή της Α.Ε. Η επικρατέστερη μορφή στην Ελλάδα είναι αυτή των Συνεταιρισμών και των Αστικών Μη Κερδοσκοπικών Εταιρειών (Α.Μ.Κ.Ε.)
Οι οργανισμοί / επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας παρουσιάζουν τα ακόλουθα κοινά χαρακτηριστικά:
• Επιδίωξη, ταυτόχρονα, κοινωνικών και οικονομικών στόχων.
• Οργάνωσή τους με επιχειρησιακό πνεύμα.
• Ικανότητα να εφαρμόζουν δυναμικές και καινοτομικές λύσεις για την καταπολέμηση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
• Συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη που ενισχύει την κοινωνική συνοχή».
Οι σκοποί του Τρίτου Τομέα είναι κυρίως να:
1. Παράγει νέες θέσεις εργασίας, αξιοποιώντας υφιστάμενες και νέες πηγές απασχόλησης.
2. Συμβάλλει στην ανάπτυξη νέων οικονομικών τομέων.
3. Συμβάλλει στη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό των τοπικών αγορών.
4. Ανταποκρίνεται στην εξελισσόμενη δυναμική της προσφοράς και ζήτησης.
5. Συμβάλλει στην κάλυψη των κοινωνικών αναγκών και την τόνωση της τοπικής οικονομίας.
6. Ενδυναμώνει την απασχολησιμότητα διαφόρων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.
7. «Χτίζει» το τοπικό «κοινωνικό κεφάλαιο».
8. Προωθεί την κοινωνική συνοχή και ενδυναμώνει τον κοινωνικό ιστό.
9. Συμβάλλει στη μείωση των γεωγραφικών ανισοτήτων και των τοπικών αποκλίσεων.
Οι βασικές επιδιώξεις μιας κοινωνικής επιχείρησης θα πρέπει να είναι:
1. Η περιορισμένη κατανομή κερδών. Τα κέρδη των Κοινωνικών Επιχειρήσεων συνήθως επανεπενδύονται στην επιχείρηση, ενώ καθορίζουν όρια όσον αφορά την ιδιοποίηση των κερδών.
2. Η συνεχής δράση παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. (Η παροχή υπηρεσιών ή προϊόντων σε συνεχή βάση αποτελεί το λόγο ύπαρξης των κοινωνικών επιχειρήσεων.)
3. Ο υψηλός βαθμός αυτονομίας. Οι Κοινωνικές Επιχειρήσεις, παρόλο που μπορεί να χρηματοδοτούνται από διάφορες πηγές, δημόσιες ή ιδιωτικές, έχουν διαχειριστική αυτονομία.
4. Το οικονομικό ρίσκο. Η βιωσιμότητά τους εξαρτάται από τις προσπάθειες των μελών και των εργαζομένων να διασφαλίσουν επαρκείς πόρους και κέρδη και φυσικά από τη στρατηγική των επιχειρήσεων.
5. Η συλλογικότητα στη λήψη αποφάσεων. Το δικαίωμα λήψης αποφάσεων αφορά όλους τους μετόχους ή εταίρους.
6. Η ποικιλoμορφία της εταιρικής σύνθεσης. Προωθούν τη συμμετοχή στη σύνθεση και διαχείρισή τους πολλών ομάδων (εργαζομένων σε αυτές, εθελοντών, φυσικών και νομικών προσώπων, χρηστών, τοπικών φορέων και προσωπικοτήτων, μη κερδοσκοπικών οργανισμών, φορέων της Τ.Α., συνεταιρισμών κ.λπ.).
7. Η δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων.
8. Η προτεραιότητα που αποδίδουν στα άτομα και στην εργασία έναντι του κεφαλαίου (είναι εντάσεως εργασίας).
9. Η εθελοντική εργασία και η συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες. (Στις κοινωνικές επιχειρήσεις τα μέλη εργάζονται για τον τοπικό πληθυσμό ή για ομάδες που έχουν κοινά συμφέροντα, ενώ συνήθως συμπεριλαμβάνουν και εθελοντική συμμετοχή.)
Πρωτοβουλία για την Κοινωνική Οικονομία